W ujęciu psychologicznym osobowość to pewien teoretyczny konstrukt pojęciowy, dzięki któremu jesteśmy w stanie opisać danego człowieka. To w jaki sposób się zachowujemy, nasze postawy wobec innych, zainteresowania oraz indywidualny, specyficzny jedynie dla nas sposób reagowania na dane sytuacje określa naszą osobowość, to kim jesteśmy. Specjalista dokonując diagnozy klinicznej próbuje nie tylko opisać, ale i wyjaśnić pewien osobliwy wzór uczuć, myśli i zachowań, który tworzy naszą indywidualność. Właściwa diagnoza służy m.in. także temu, by móc przewidzieć niektóre zachowania, które na przykład mogą okazać się być zagrażające dla danej osoby lub jej otoczenia, albo wywoływać trudności w jej życiu.
Zaburzenia osobowości powstały w wyniku nieprawidłowego rozwoju niektórych cech osobowości. W zależności od tego w jaki sposób, i które cechy uległy zaburzeniu, możemy mówić o ich dezadaptacyjnym wpływie na funkcjonowania człowieka. Warto zaznaczyć, że u osób poniżej 21 roku życia nie diagnozuje się osobowości, ponieważ jej rozwój nadal trwa i pojawiające się cechy w toku nabywania doświadczeń mogą ulec zmianie. U młodych osób rozpoznaje się osobowość kształtującą się nieprawidłowo, np. w kierunku osobowości chwiejnej emocjonalnie, inaczej nazywanej z pogranicza czy borderline. Aby móc w pełni rozpoznać to zaburzenie, należy dostrzec przynajmniej 5 z przedstawionych poniżej 9 kryteriów diagnostycznych:
– niestabilność emocjonalna, która prowadzi do częstych zmian nastroju (drażliwość emocjonalna czy lęk może utrzymywać się do kilku godzin, rzadko zdarza się by trwał dłużej niż kilka dni);
– wybuchy złości oraz trudności w kontrolowaniu gwałtownych zachowań, skłonność do wdawania się w konflikty z innymi,
– długotrwałe uczucie pustki wewnętrznej,
– powtarzające się zachowania suicydalne, groźby czy samouszkodzenia,
– występujące zachowania impulsywne przynajmniej w dwóch obszarach, które mogą stanowić zagrożenie (nadużywanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne zachowania seksualne, niebezpieczna jazda samochodem, nadmierne wydawanie pieniędzy, objadanie się),
– angażowanie się w intensywne i niestabilne związki z innymi,
– usilne próby uniknięcia realnego lub wyimaginowanego porzucenia przez innych,
– zaburzenie obrazu własnej osoby, swoich celów, preferencji seksualnych,
– przemijające, związane ze stresem zaburzenia pseudopsychotyczne lub dysocjacyjne
W osobowości chwiejnej emocjonalnie możemy wyróżnić dwa główne typy: impulsywny i z pogranicza (borderline).
To, czy zaburzenie osobowości chwiejnej emocjonalne rozwinie się prawdopodobnie zależy od licznych czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Oznacza to, że nie do końca mamy wpływ na to, w jaki sposób nasze doświadczenia przyczynią się do rozwoju objawów, które opisałam powyżej. Warto wiedzieć, że to z kolei różnicuje ścieżkę leczenia, czyli możliwe do zastosowania interwencje mające na celu podniesienie poziomu jakości życia osób cierpiących z tego powodu.
Interwencje mogą być rozumiane jako psychoterapia i farmakoterapia, ale także wsparcie najbliższego otoczenia czy środowiska. Jedną z wiodących metod leczenia tego zaburzenia jest dialektyczna terapia behawioralna DBT, która jest adaptacją terapii poznawczo-behawioralnej, została ona stworzona przez Marshę Linehan właśnie z myślą o leczeniu pacjentów z tym rozpoznaniem.